«Η
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ-ΚΟΙΝΩΝΙΑ: ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Η ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ»
ΕΙΣΗΓΗΣΗ
Ο κορυφαίος Πολωνός κοινωνιολόγος Ζίγκμουντ Μπάουμαν,
χαρακτηρίζει με πέντε λέξεις τη φυσιογνωμία και το πνεύμα
των καιρών μας: αβεβαιότητα, αστάθεια, ευθραυστότητα,
παροδικότητα, επικινδυνότητα. Δε θα έλεγα πως οι καιροί
μας χαρακτηρίζονται μόνο από αυτές τις λέξεις, αλλά αποτελεί
κοινή διαπίστωση ότι προσδιορίζονται και από αυτές.
Ο ίδιος αυτός
στοχαστής, σε μια πρόσφατη συνέντευξή του ισχυρίζεται:
«Η ζωή σήμερα κυριαρχείται από την αίσθηση της αβεβαιότητας.
Είναι αδύνατο να προγραμματίσει κανείς, και επικίνδυνο
να επιδιώξει σχέδια ζωής, και πολύ περισσότερο μακροπρόθεσμα
σχέδια. Αντίστοιχα επικίνδυνες είναι και οι μακροπρόθεσμες
υποσχέσεις».
Αυτές οι διατυπώσεις
αποτελούν ένα πραγματικό ναρκοπέδιο για το θέμα που είμαστε
καλεσμένοι να μελετήσουμε σε αυτή την Γ’ Σύναξη της Εκκλησίας
μας στην Ελλάδα. Πράγματι πως μπορεί η οικογένεια, μέσα
σε αυτήν την αστάθεια, να παραμείνει το θεμελιακό και
σταθερό κύτταρο της Εκκλησίας και της κοινωνίας; Συγκεντρωθήκαμε
λοιπόν εδώ σε αυτήν την εκκλησιαστική Σύναξη για να ερευνήσουμε,
για να ακούσει ο ένας τον άλλο και, αν μπορούμε, να δώσουμε
μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα.
1-
Συνειδητοποίηση
Είναι αναγκαίο πρώτα από όλα να συνειδητοποιήσουμε την
σπουδαιότητα της στιγμής. Η συγκέντρωσή μας δεν αποτελεί
μια μικρή βουλή της Καθολικής Εκκλησίας στην Ελλάδα. Τελούμε
μια κληρικό - λαϊκή Σύνοδο, μια εκκλησιαστική Σύναξη.
«Σύναξη», στην
εκκλησιαστική ορολογία, εννοούμε την συγκέντρωση των πιστών
που συμμετέχουν στη Θεία Λειτουργία, αλλά επίσης την συνάντηση
των αντιπροσώπων μιας ή περισσότερων εκκλησιαστικών επαρχιών,
που μαζί μελετούν κοινά προβλήματα και παρουσιάζουν στην
Ιεραρχία ποιμαντικές προτάσεις δεσμευόμενοι να βοηθήσουν
στην υλοποίησή τους. Η Σύναξη δεν είναι ένα απλό συνέδριο,
αλλά ένα «εκκλησιαστικό γεγονός», είναι δηλαδή οι «πιστοί»
του Χριστού οι οποίοι, καλούμενοι από τους Επισκόπους
τους, συναθροίζονται για να συνειδητοποιήσουν την αποστολή
τους μέσα στην Εκκλησία.
Επίσης
δεν πρόκειται για ένα γεγονός που πραγματοποιείται συχνά,
αυτή συγκεκριμένα είναι η Γ’ Σύναξη της Καθολικής Εκκλησίας
στην Ελλάδα. Από αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε πόσο σπουδαίο
είναι το συγκεκριμένο γεγονός για την ζωή και το μέλλον
της Εκκλησίας μας. Έχουμε όλοι μεγάλη ευθύνη γι’ αυτή
την ευκαιρία που μας δίνεται κι αν πάει χαμένη, πρέπει
να λογοδοτήσουμε μπροστά στην συνείδηση μας και μπροστά
στους πιστούς μας.
2 - Το αντικείμενο
Όπως όλοι γνωρίζουμε
το θέμα που θα μας απασχολήσει σ’ αυτήν την τρίτη Σύναξη
της Εκκλησίας μας είναι: «Η Εκκλησία κοινότητα-κοινωνία:
οικογένεια η κατ’ οίκον εκκλησία».
Ας εξηγήσουμε
ακόμη μια φορά το αντικείμενο αυτής της Σύναξης.
Το θέμα έχει δύο σκέλη άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους,
το πρώτο αφορά την Εκκλησία στο σύνολό της, το δεύτερο
την Εκκλησία όπως αυτή βιώνεται καθημερινά στη χριστιανική
οικογένεια. Και στις δύο μορφές της η Εκκλησία είναι «κοινότητα-κοινωνία».
Το πρώτο σκέλος μας απασχόλησε στις δύο προηγούμενες Συνάξεις.
Υπενθυμίζουμε εν συντομία τη θεολογική σημασία αυτών των
λέξεων.
Η Β' Σύνοδος
του Βατικανού έφερε μια μεγάλη αλλαγή, όσον αφορά τη σύλληψη
της Εκκλησίας. Ενώ πρώτα η Εκκλησία εθεωρείτο κυρίως ως
«θεσμός», ως «ιεραρχική δομή», τώρα, πρώτα απ’ όλα θεωρείται
ως «Μυστήριο Κοινωνίας» (LG, 1). Αλλά για να αντιληφθούμε
καλύτερα τι σημαίνει κοινωνία στα βιβλικό - θεολογικά
πλαίσια, πρέπει να έχουμε υπόψη μας τα ακόλουθα: Πρέπει
να καταλάβουμε πρώτα απ’ όλα την διαφορά μεταξύ «κοινότητας-εταιρείας»
και «κοινότητας-κοινωνίας». Στην «κοινότητα-εταιρεία»
η ενότητα των μελών είναι ένα απλό μέσο για να πραγματοποιηθεί
το κοινό συμφέρον. Σε αυτή την περίπτωση, η κοινότητα
είναι ένα σύνολο από ανθρώπους, που η ενότητά τους γίνεται
δυνατή με νόμους και αστυνόμευση /επιτήρηση .
Αντίθετα στην
περίπτωση της «κοινότητας-κοινωνίας», η βαθιά ενότητα
των προσώπων, αποτελεί αυτοσκοπό. Σε αυτήν την περίπτωση
οι σχέσεις μεταξύ των προσώπων, η ενότητά τους, η βαθιά
αμοιβαία αγάπη, αποκτά πρωτεύοντα ρόλο. Η χριστιανική
κοινότητα είναι η κατ’ εξοχήν «κοινότητα-κοινωνία». Ο
τελικός σκοπός της χριστιανικής ύπαρξης είναι η κοινωνία
(βαθιά διαπροσωπική σχέση, ενότητα αγάπης). Ο χριστιανός
έχει σαν σκοπό της ύπαρξης του την κοινωνία σε όλα τα
επίπεδα. Ο υπόλοιπος πλούτος του χριστιανισμού (μυστήρια,
προσευχή, άσκηση κτλ.), αποτελεί απλό μέσο για να φτάσουμε
στον πρωταρχικό σκοπό της ύπαρξής μας, για να ζήσουμε,
«ομόφρονα» και «ομόψυχα» μεταξύ μας (Βλ. Πράξ. 4, 32 37),
δηλαδή να γίνουμε μία οντότητα με το Θεό και μεταξύ μας,
σύμφωνα με την ιερατική προσευχή του Κυρίου (Βλ. Ιω. 17,
21 23), ώστε να πραγματοποιηθεί μία κοινότητα ζωής και
αγάπης, μια πραγματική κοινωνία προσώπων. Μπορούμε λοιπόν
να ορίσουμε την έννοια της «κοινωνίας» ως εξής: «η κοινωνία
είναι η ένωση του Θεού με τον άνθρωπο και του ανθρώπου
με το Θεό, μέσω του Ιησού Χριστού εν Αγίω Πνεύματι. Αυτή
η ένωση γίνεται προϋπόθεση για την ένωση των ανθρώπων
μεταξύ τους. Με αυτή η δόξα του Θεού φτάνει στο αποκορύφωμά
της και η ευτυχία του ανθρώπου στην πληρότητά της».
Όλο αυτό το
θεϊκό και ανθρώπινο μεγαλείο πραγματοποιείται «μυστηριακά»,
δηλαδή ορατά, υπαρξιακά, εμπειρικά όχι μόνο στην «καθ’
όλου Εκκλησία», αλλά και μέσα στην «κατ’ οίκον εκκλησία»,
δηλαδή στην οικογένεια. Εκεί τα μέλη της οικογένειας έχουν
καθημερινά την εμπειρία της Εκκλησίας ως «κοινότητας-κοινωνίας».
Η συζυγική αγάπη, η στοργή των γονέων για τα παιδιά τους,
και των παιδιών μεταξύ τους και προς τους γονείς τους
αποτελούν βίωμα της Εκκλησίας ως «κοινότητας-κοινωνίας».
Με αυτήν την οριζόντια οικογενειακή διαδικτυακή αγάπη
πραγματοποιείται και η κάθετη αγάπη για το Θεό Πατέρα,
Υιό και Άγιο Πνεύμα. Έτσι στην οικογένεια «ορατοποιείται»,
φανερώνεται το Μυστήριο της Αγίας Τριάδας και αυτή γίνεται
η «κατ’ οίκον εκκλησία».
Αυτή είναι
η διάσταση της οικογένειας που θα απασχολήσει τη Σύναξη
μας. Ας σταθούμε ακόμη πιο αναλυτικά γύρω από την έννοια
η οικογένεια η «κατ’ οίκον εκκλησία»
3
- Η οικογένεια η «κατ’ οίκον εκκλησία»
Η «Κατήχηση
της Καθολικής Εκκλησίας» (αρ. 1655-1658) εξηγεί με τα
ακόλουθα λόγια την έκφραση η «οικογένεια, η κατ’ οίκον
εκκλησία»: «Ο Χριστός θέλησε να γεννηθεί και να μεγαλώσει
μέσα στην Αγία Οικογένεια του Ιωσήφ και της Μαρίας. Η
Εκκλησία δεν είναι άλλο από την «οικογένεια του Θεού».
Από το ξεκίνημά της, τον πυρήνα της Εκκλησίας αποτελούσαν
συχνά εκείνοι που «με όλο τους τον οίκο» γίνονταν χριστιανοί.
Όταν μεταστρέφονταν, επιθυμούσαν επίσης να σωθεί «όλος
τους ο οίκος». Οι οικογένειες αυτές, όταν δέχονταν την
πίστη, γίνονταν νησίδες χριστιανικής ζωής μέσα σε έναν
άπιστο κόσμο.
Στις ημέρες
μας, μέσα σε ένα κόσμο συχνά ξένο, ακόμη κι εχθρικό ως
προς την πίστη, οι οικογένειες που πιστεύουν, έχουν πρωταρχική
σπουδαιότητα, ως δυνάμεις ζωντανής πίστεως με έντονη ακτινοβολία.
Γι’ αυτό το λόγο η Β’ Σύνοδος του Βατικανού ονομάζει την
οικογένεια με μια παλιά έκφραση: «κατ’ οίκον Εκκλησία».
Μέσα στην οικογένεια οι γονείς είναι για τα παιδιά τους,
«με το λόγο και με το παράδειγμά τους, οι πρώτοι κήρυκες
της πίστεως στην υπηρεσία της ιδιαίτερης κλήσεως του καθενός,
και ειδικά της ιερής κλήσεως».
Εδώ εξασκείται με προνομιακό τρόπο η ιεροσύνη του Βαπτίσματος
του πατέρα της οικογένειας, της μητέρας, των παιδιών,
όλων των μελών της οικογένειας, «με την προσέλευση στα
ιερά μυστήρια, στην προσευχή, στην έκφραση ευγνωμοσύνης
στο Θεό, στη μαρτυρία μιας αγίας ζωής τόσο με την αυτοθυσία
τους όσο και την έμπρακτη αγάπη τους». Η οικογενειακή
εστία γίνεται έτσι η πρώτη σχολή χριστιανικής ζωής και
«μια σχολή ανθρώπινου εμπλουτισμού». Εδώ τα παιδιά μαθαίνουν
τον κόπο και τη χαρά της εργασίας, την αδελφική αγάπη,
τη γενναιόδωρη συγγνώμη, ακόμη και την επανάληψη της συγγνώμης,
και προπάντων τη Θεία Λατρεία, με την προσευχή και την
προσφορά της ζωής τους.
Βέβαια
οι χριστιανικές οικογένειες ζουν μέσα στο σύγχρονο κόσμο
μας, με τα τεράστια προβλήματά του, επηρεάζονται απ’ αυτά
και μάλλον αυτές οι ίδιες οικογένειες έχουν γίνει με τη
σειρά τους ένα πρόβλημα.
4 – Το πρόβλημα
Ποιο είναι
το πρόβλημα των οικογενειών μας; Αμέσως θα απαντήσουμε
όλοι: Το πρόβλημα προκύπτει από τις διαλυμένες οικογένειες,
τα διαζύγια, την ελεύθερη συμβίωση των ζευγαριών, τις
συχνές και επαναλαμβανόμενες εντάσεις και κρίσεις μεταξύ
των μελών της οικογένειας και ούτω καθ’ εξής. Όλα αυτά
όμως αποτελούν τα συμπτώματα, όχι το ίδιο το πρόβλημα
της χριστιανικής οικογένειας. Η οικογένεια περνάει μια
μεγάλη κρίση γιατί η ίδια της η χριστιανική πίστη βρίσκεται
σε κρίση. Το πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι η οικογένεια
είναι ελάχιστα «κοινότητα-κοινωνία», «κατ’ οίκον εκκλησία»,
η «εκκοσμίκευση» έχει εισέλθει μαζικά και στις οικογένειες
μας και βέβαια το τίμημα που η οικογένεια πληρώνει είναι
βαρύ. Πώς μπορεί να είναι η οικογένεια η «κατ’ οίκον εκκλησία»
όταν αυτή, ελάχιστες σχέσεις έχει με την «καθ’ όλον Εκκλησία»,
όταν τα ιερά μυστήρια παραμένουν μια μακρά ανάμνηση των
παιδικών χρόνων; όταν η οικογενειακή προσευχή έχει γίνει
είδος προς εξαφάνιση στα σπίτια μας και έχει αντικατασταθεί
από την τηλεόραση; όταν ξέφρενα κυριαρχεί ο εγωισμός,
το πείσμα, το κλείσιμο στο εαυτό μας, όταν οι γονείς φροντίζουν
ώστε τα παιδιά τους να έχουν τα πιο απίθανα εφόδια για
τη ζωή, αλλά αδιαφορούν για το πιο αναγκαίο και απαραίτητο,
τη χριστιανική τους μόρφωση, το καλό παράδειγμα; ‘Οταν
η ίδια η Εκκλησία δεν προσφέρει πάντοτε τα απαιτούμενα
εφόδια στην οικογένεια για να την βοηθήσει να είναι και
να παραμείνει πιστή στην αποστολή της; Και με την Εκκλησία
εννοώ όχι μόνο την Ιεραρχία, αλλά και τους πιστούς λαϊκούς.
Η οικογένεια από μόνη της δεν μπορεί να είναι «κοινότητα-κοινωνία»
χωρίς τη στήριξη της μεγάλης οικογένειας που είναι η Εκκλησία,
που είναι οι υπόλοιπες οικογένειες. Όταν η οικογένεια
βάλλεται από κάθε πλευρά, τότε είναι που πρέπει να γίνει
μια ανασυγκρότηση όλων των δυνάμεων μας για στηρίξουμε
μαζί τις χριστιανικές μας οικογένειες. Γι’ αυτό τα διάφορα
μέλη της Εκκλησίας συγκεντρωθήκαμε εδώ για να αντιμετωπίσουμε
από κοινού το θησαυρό της κοινωνίας και της Εκκλησίας
που είναι η οικογένεια που μερικές φορές φανερώνεται επίσης
και ως ο «μεγάλος ασθενής».
Στην πατρίδα
μας τα προβλήματα της οικογένειας, την τελευταία δεκαετία,
έχουν πάρει άλλες διαστάσεις εξαιτίας και της μαζικής
παρουσίας μεταναστών. Οι οικογένειες των μεταναστών παρουσιάζουν
ιδιαιτερότητες και αντιμετωπίζουν διαφορετικά προβλήματα,
αλλά συχνά προσφέρουν και ένα ανεκτίμητο πλούτο για τις
οικογένειές μας.
Είμαστε εδώ
λοιπόν όλοι μαζί για να πιάσουμε το σφυγμό της οικογένειας
και να βρούμε, αν χρειάζεται, θεραπεία. Είναι ανάγκη να
γίνει αυτό γιατί διακυβεύεται η ίδια η Εκκλησία μας και
η ίδια η κοινωνία μας.
Αλλά
το πρόβλημα της οικογένειας πρέπει να τοποθετηθεί μέσα
σε ένα πιο γενικό προβληματισμό, τι είδος πίστης είναι
αυτή των καθολικών στην Ελλάδα; Η οικογένεια δεν είναι
ανεξάρτητη από τον βαθμό της πίστης των καθολικών, και,
μέχρι ενός σημείου, αυτής των αδελφών μας ορθοδόξων που
μας επηρεάζουν. Εξάλλου οι περισσότερες από τις οικογένειές
μας είναι μικτές και για αυτό σε αυτήν την Σύναξη, αρκετοί
είναι και οι ορθόδοξοι.
5 - Συμπεράσματα μιας έρευνας
Είναι χρήσιμο
να μεταφέρουμε εδώ τα συμπεράσματα μια έρευνας με θέμα:
«Η πίστη των Ελλήνων Καθολικών» που πρόσφατα πραγματοποίησε
μια εταιρεία δημοσκοπήσεων σε πανελλήνιο επίπεδο, κατά
παραγγελία των Καθολικών Επισκόπων. Τα συμπεράσματα από
την έρευνα είναι διατυπωμένα από τον Π. Θεόδωρο Κοντίδη
σε ένα πρόσφατο άρθρο του .
«Η θρησκευτικότητα
των καθολικών έτσι όπως παρουσιάζεται στην έρευνα δείχνει
ένα πρότυπο, μια μορφή σχέσης με το Θεό. Στη μορφή αυτή
επικρατεί ένας συναισθηματικός δεσμός με την Εκκλησία,
με το Θεό και τη θρησκεία. που οδηγεί στην αυθόρμητη προσευχή,
στην περιστασιακή συμμετοχή στα Μυστήρια… Μένει έξω από
αυτόν τον τύπο θρησκευτικότητας η ωρίμανση της πίστης
μέσα από την εφαρμογή του Ευαγγελίου και την τριβή με
τις αντιξοότητες της ζωής, αλλά και με τις δυσκολίες ή
τις αμφιβολίες που προκύπτουν από το Λόγο του Χριστού
και το παράδειγμα της ζωής Του. Μένει στην άκρη ο ιεραποστολικός
ζήλος για την Εκκλησία και το Ευαγγέλιο, η στήριξη και
η ενθάρρυνση της πίστης στο συνάνθρωπο, στην οικογένεια,
στα παιδιά. Δημιουργείται σύγχυση ανάμεσα στην πίστη και
στη θρησκευτική συγκίνηση. Αυτή η θρησκευτικότητα, παρότι
μπορεί να είναι ειλικρινής και ριζωμένη βαθιά στην προσωπικότητα
του πιστού, είναι ελλιπής, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει
τις δυσκολίες της ζωής και δεν μπορεί να αντιμετωπίσει
τα ερωτήματα, τις αναζητήσεις και τις αγωνίες του σύγχρονου
σκεπτόμενου ανθρώπου. Οι παρατηρήσεις αυτές δεν είναι
περιγραφή μίας κατάστασης, αλλά περιγραφή των τάσεων μιας
μορφής θρησκευτικότητας, που φαίνεται να είναι η πιο διαδεδομένη
μεταξύ των Ελλήνων Καθολικών.
Πρέπει η Καθολική
Εκκλησία στον τόπο μας να εξετάσει αν η κατήχησή της κληροδοτεί
στους πιστούς τον πλούτο της θρησκευτικής παράδοσης, αλλά
και αν διδάσκει ενίοτε τη ρήξη με την κοινωνική ζωή και
τον αυθόρμητο τρόπο ζωής για να υιοθετήσει ο πιστός τον
τρόπο του Χριστού… Εκκλησία, πίστη και ηθική συνδέονται
κατά την αντίληψη των καθολικών. Αυτή μάλλον είναι η πιο
παραδοσιακή στάση. Τα δύο αυτά στοιχεία φαίνεται όμως
να διαχωρίζονται σε αυτούς που έχουν πιο χαλαρή σχέση
με την Εκκλησία και στη νεότερη γενιά. Έχουμε εδώ ενδείξεις
από ορθόδοξη και κοσμική επιρροή. Ιδιαίτερα στους νέους
ο διαχωρισμός θρησκείας και ηθικής φανερώνει μια διαφορετική
αντίληψη της θρησκείας. Όταν η θρησκεία τείνει να γίνει
μια κατάσταση την οποία ο καθένας διαμορφώνει σύμφωνα
με τις ανάγκες του ή σύμφωνα με την ιδιοσυγκρασία του
συλλέγοντας στοιχεία από διάφορες παραδόσεις, επόμενο
είναι η σχέση με την ηθική να αλλάξει. Μια τέτοια πνευματικότητα
δεν δεσμεύει κανέναν σε έναν τρόπο ζωής. Σύμφωνα με την
ίδια λογική, η ηθική από τη μεριά της θεμελιώνεται στο
άτομο και όχι στο Θεό ούτε σε κάποια αντικειμενική αξία.
Παραμένει όμως το ερώτημα πώς η Εκκλησία δίνει στους πιστούς
να καταλάβουν τι η ίδια θεωρεί ολοκληρωμένη χριστιανική
ζωή. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία όταν η τάση να επιλέγει
κάποιος ό, τι θέλει από τη θρησκεία και να αφήνει κατά
μέρος ό, τι δεν του αρέσει, γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη…
Δεν χωρά αμφισβήτηση ότι η τοπική Καθολική Εκκλησία βρίσκεται
σε μια καμπή της πορείας της. Οι αλληλεπιδράσεις με το
ορθόδοξο περιβάλλον και με την κοσμική νοοτροπία της κοινωνίας
είναι έντονες και οι διαχωριστικές γραμμές που διατηρούσαν
άλλοτε μια σχετική αυτονομία στην καθολική κοινότητα τείνουν
να εξαφανιστούν. Οι μικτοί γάμοι είναι μία μόνο πτυχή
αυτής της εξέλιξης. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την
παρουσία μιας πλειονότητας αλλοδαπών καθολικών στη χώρα
μας αλλάζει τη φυσιογνωμία της τοπικής μας Εκκλησίας.
Αν οι θρησκευτικές
πεποιθήσεις των Ελλήνων καθολικών δείχνουν μια εντυπωσιακή
σταθερότητα από τότε που σχηματίσθηκαν στην παιδική ηλικία,
μέσα στην οικογένεια και στην ενορία, για τη νέα γενιά
οι αλλαγές είναι πολύ γρήγορες και λίγοι νέοι γνωρίζουν
μια καθολική κοινότητα έτσι όπως τη γνώρισαν οι παλαιότεροι.
Αυτά που εξασφάλιζαν τη μετάδοση της πίστης παλαιότερα,
σήμερα για πολλούς δεν υπάρχουν ή είναι εξασθενημένα.
Για τη νέα γενιά των Ελλήνων Καθολικών υπάρχει ένα μεγάλο
ερώτημα σχετικά με τη θρησκεία και την πίστη τους».
6 – Τα εφόδια
Εμείς οι Επίσκοποί
σας δεν είμαστε ούτε κοινωνικοί λειτουργοί, ούτε ψυχολόγοι,
ούτε πολιτικοί για να λύσουμε τα διάφορα προβλήματα της
οικογένειας: ανθρωπολογικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, οικονομικά.
Είμαστε ποιμένες και ως ποιμένες απευθυνόμαστε σε σας,
περιμένοντας από εσάς τους ίδιους να μας υποδείξετε λύσεις
πιο πρακτικές.
Το χαρακτηριστικό
της χριστιανικής οικογένειας είναι η ικανότητά της να
αντλεί τη δύναμη της αγάπης της από την ανεξάντλητη πηγή
της αγάπης που είναι ο Χριστός. Μια οικογένεια η οποία,
«σε καιρό ευτυχίας και δυστυχίας, ασθένειας και υγείας»,
δεν αποτρέπει το βλέμματα της από το Χριστό, θα είναι
σε θέση να εκφράζει, ανά πάσα στιγμή, αγαλλίαση, γαλήνη,
προθυμία να υπηρετεί, ικανότητα στο να αποδέχεται τον
άλλο, ευχαρίστηση στο διάλογο μεταξύ των μελών της, υπευθυνότητα
για την κοινότητα, καρδιά γεμάτη πίστη, ελπίδα και αγάπη.
Όταν αναφερόμαστε
στο «χριστιανικό τρόπο ζωής» της οικογένειας, δεν εννοούμε
μόνο ότι αυτή πρέπει να ακολουθεί μερικούς κανόνες, όπως
ο κυριακάτικος εκκλησιασμός, η οικογενειακή προσευχή,
μια κατηχητική πορεία. Όλα αυτά είναι πολύ σπουδαία, αλλά
δεν αρκούν για να έχουμε χριστιανικές οικογένειες. Ο «χριστιανικός
τρόπος ζωής» της οικογένειας συνίσταται στο να ριζώσει
η οικογένεια στο Χριστό και το Ευαγγέλιό Του. Ο λόγος
του Θεού μεταμορφώνει, καθοδηγεί, προσανατολίζει, ανοίγει
την οικογένεια σε νέους προορισμούς και ορίζοντες, προσφέρει
τη δυνατότητα στο ζευγάρι να αποφύγει δύο αντίθετες παρεκκλίσεις
από την πορεία του: τον υλιστικό τρόπο ζωής και ένα απραγματοποίητο
αγγελόμορφο ιδεαλισμό.
Η συζυγική
χριστιανική πνευματικότητα δε συνίσταται σε μια ασκητική
ζωή μακριά από όλους και από όλα, μακριά από τις υγιείς
χαρές της ζωής, αλλά είναι η προσπάθεια, όπως για όλους
τους χριστιανούς, τα μέλη της οικογένειας να ζουν στο
κόσμο όχι με τα κριτήρια του κόσμου αλλά σύμφωνα με το
Πνεύμα του Θεού. Όπως το D.N.A. σφραγίζει την προσωπικότητα
του ανθρώπου με το γενετικό κώδικα που τον χαρακτηρίζει,
έτσι και το Πνεύμα του Ιησού δίνεται ως το κατεξοχήν χριστιανικό
χαρακτηριστικό, είναι η «σφραγίδα» που χαρακτηρίζει και
οδηγεί κάθε χριστιανό και κάθε χριστιανική οικογένεια.
7 - Σκόπελοι προς αποφυγή
Ξέρουμε ότι
ζούμε μέσα σε μια κοινωνία που προσφέρει πρότυπα εντελώς
αντίθετα από αυτά τα οποία μας παρουσιάζει η πίστη μας.
Η οικογένεια, με τα κριτήρια που της προσφέρει η πίστη,
έχει ανάγκη από εργαλεία αποκωδικοποίησης αυτών των απατηλών
τρόπων ζωής. Δεν είναι εύκολο να ξεπεραστούν αυτοί οι
σκόπελοι που βουλιάζουν και καταστρέφουν τις οικογένειες.
Μερικοί από
αυτούς τους σκοπέλους που η οικογένεια οφείλει, πάση θυσία
να αποφεύγει, είναι οι εξής:
Α - Ξέφρενος
καταναλωτισμός
Σήμερα οι διαφημίσεις
δίνουν την ψευδαίσθηση πως μπορούμε να αντικαταστήσουμε
όλα τα κενά που έχουμε μέσα μας καταναλώνοντας όσο περισσότερα
πράγματα μπορούμε. Τα σπίτια μας γεμίζουν με πράγματα
άχρηστα και η καρδιά μας μένει άδεια. Και όταν δεν έχουμε
πλέον την οικονομική δυνατότητα να αποκτήσουμε όσα περισσότερα
πράγματα μπορούμε, τότε ξεσπούν οι κρίσεις, οι γκρίνιες…
Επομένως λιγότερη αγάπη για τα πράγματα, και περισσότερη
αγάπη για τον άνθρωπο. Ασφαλώς η οικογένεια δεν θα είναι
ευτυχισμένη γιατί προσφέρει πολλά υλικά αγαθά στα μέλη
της, αλλά γιατί ακριβώς προσφέρει πολλή αγάπη και θυσία.
Β - Σύγχυση
της αγάπης με το συναίσθημα
Το συναίσθημα
εξατμίζεται γρήγορα γιατί βασίζεται σε προσωρινές εντυπώσεις
και κυρίως εγωιστικά τείνει να μετατρέψει το πρόσωπο σε
αντικείμενο. Συχνά αποκαλύπτει εφηβική ανωριμότητα. Η
αγάπη είναι δόσιμο ψυχής και σώματος και είναι ικανή να
βιώσει καθημερινά λέξεις που σήμερα τρομάζουν, όπως: θυσία,
καθήκον, παράδοση, ανάληψη υποχρεώσεων…
Γ - Ερωτισμός
χωρίς περιορισμούς
Όταν διασπάται
η ενότητα μεταξύ ψυχής και σώματος, τότε ανοίγει ο δρόμος
για μια αντίληψη του ανθρώπου που δεν αποδέχεται πια κανέναν
ηθικό περιορισμό στη σεξουαλική του ζωή και η εγωιστική
αναζήτηση γίνεται αυτοσκοπός μετατρέποντας τον άλλο σε
αντικείμενο. Τότε ακόμη και οι αξίες της οικογένειας θυσιάζονται
στο βωμό του ερωτισμού.
Δ - Αδυναμία
αντιμετώπισης των κρίσεων
Τα ζευγάρια
συχνά διακατέχονται από μια ρομαντική ιδέα της αγάπης,
αδιαατάρακτη, χωρίς προβλήματα, που, όπως είναι γνωστό,
μόνο στην φαντασία των ανθρώπων υπάρχει. Αποτέλεσμα, όταν
ξεσπούν οι πρώτοι καβγάδες, αυτή η ειδυλιακή, αλλά πλασματική,
ατμόσφαιρα κομματιάζεται και καθώς το ζευγάρι δεν είναι
σε θέση να χειριστεί την κρίση ο καθένας τραβάει το δρόμο
του. Το να είναι κανείς έτοιμος να δέχεται τις κρίσεις
σημαίνει ότι αναγνωρίζει την διαφορετικότητα του άλλου
και με τη διαφορετικότητα του ο καθένας συμβάλλει στην
κοινή πραγματοποίηση της οικογενειακής αρμονικής συνύπαρξης.
Ε – Η οικογένεια
δεν είναι ένα κλειστό φρούριο
Ένας
άλλος σκόπελος που η οικογένεια πρέπει να αποφύγει είναι
η απομόνωση, η πεποίθηση ότι η οικογένεια μπορεί από μόνη
της να κτίσει γύρω της την ευτυχία της. Κοινωνιολογικά
και κυρίως από χριστιανική άποψη οι οικογένειες που αλληλοστηρίζονται,
με το παράδειγμα, με την προσευχή, με τη συμβουλή, μπορούν
να επιβιώσουν. Αν η οικογένεια είναι κοινότητα-κοινωνία
μόνο μέσα σε μια κοινότητα οικογενειών, μπορεί να πραγματοποιήσει
την κλήση της και την αποστολή της.
7 – Φως και αλάτι
Γνωρίζουμε
πόσο είναι δύσκολο σήμερα για τις οικογένειές μας να ζήσουν
τη χριστιανική τους κλήση, πόσα δράματα κρύβονται μέσα
στα σπίτια μας, συχνά πόσος πόνος, πόση μοναξιά, αλλά
και πόση καλή θέληση που όμως δε βρίσκει πάντα ανταπόκριση.
Γνωρίζουμε πόση απογοήτευση, πόσα όνειρα τσακισμένα κρύβονται
στις καρδιές σας.
Αλλά τολμάμε το ίδιο να σας προτείνουμε τα υψηλά ιδανικά
της χριστιανικής οικογένειας. Τολμάμε να σας προτείνουμε
τα λόγια του Χριστού: «Εσείς είσθε το αλάτι της γης… Εσείς
είσθε το φως του κόσμου» (Ματθ. 5, 13,14).
Το αλάτι φέρνει
γεύση σε αυτόν τον άνοστο κόσμο μας. Μας υπενθυμίζει ότι
ακόμη και στις δύσκολες καταστάσεις η οικογένεια που παραμένει
κοντά στο Θεό είναι σε θέση να δεχθεί τα διδάγματα του
Ευαγγελίου, όχι ως μια ουτοπία, αλλά ως μια πραγματοποιήσιμη
εμπειρία.
Η δεύτερη
εικόνα, το φως, μας υπενθυμίζει την λαμπρότητα και την
ακτινοβολία του λόγου του Θεού. Ο Χριστός δεν διστάζει
να αποκαλέσει τους χριστιανούς ως το «φως του κόσμου»,
όχι γιατί αγνοεί τι κρύβεται μέσα στην καρδιά των ανθρώπων,
τις αδυναμίες τους, τις ανεπάρκειές τους ή γιατί οραματίζεται
μια εκκλησία και μια χριστιανική κοινότητα αναμάρτητη
και τέλεια. Οι χριστιανοί είναι το «φως του κόσμου» διότι
ο λόγος του Θεού τους πλησιάζει, τους μεταμορφώνει, κατοικεί
σ’ αυτούς και τους καθιστά ζωντανή απόδειξη της παρουσίας
του.
Αυτή είναι
η λογική σύμφωνα με την οποία η χριστιανική οικογένεια
εμπνέεται από το κήρυγμα του Χριστού. Οι χριστιανικές
οικογένειες αισθάνονται ότι, με όλες τις δυσκολίες που
αντιμετωπίζουν, οφείλουν να ζήσουν και με χαρά να μαρτυρήσουν
μέσα στον κόσμο, την κλήση τους και την αποστολή τους,
που συνίσταται ακριβώς στο να είναι η «κατ’ οίκον εκκλησία».
Η οικογένεια
δεν είναι μόνη της σε αυτήν την προσπάθεια. Ο γάμος, όπως
και το βάπτισμα, είναι ένα Μυστήριο που βιώνεται σε ολόκληρη
τη ζωή των συζύγων, είναι ένα «συνεχιζόμενο» και διαρκές
ιερό μυστήριο, μια ιδιαίτερη χάρη προερχόμενη από το ίδιο
το μυστήριο που συνεχώς συνοδεύει και στηρίζει τους συζύγους
και κατ’ επέκταση όλα τα μέλη της οικογένειας. Αυτή η
διαρκής χάρη δίνει στους συζύγους το θάρρος να αντιμετωπίζουν
τους αναπόφευκτους σταυρούς της ζωής, τους βοηθά να απελευθερωθούν
από την επιπολαιότητα και από τον εγωισμό, και κυρίως
τους στηρίζει να αντιμετωπίσουν με χριστιανική ευσπλαχνία
τα ελαττώματα και τους περιορισμούς του άλλου.
Αυτό το υπόδειγμα χριστιανικής οικογένειας θα θέλαμε να
λάμψει μπροστά στα μάτια σας αυτές τις μέρες, για να γεννηθεί
μέσα σας η νοσταλγία για αυτήν την οικογένεια, για να
απολαύσουμε όλοι έστω και λίγη από αυτή την χαρά και γαλήνη
που ο Θεός δωρίζει στα παιδιά του, όταν τα συγκεντρώνει
για να ζήσουν σαν μια οικογένεια. Είθε αυτές τις ημέρες,
όλοι εμείς, συναθροισμένοι από την αγάπη του Πατέρα, να
έχουμε μια πρόγευση από αυτή την χαρά που ο Θεός χορηγεί
στα παιδιά του που έχουν το κουράγιο να βιώσουν τα ιδανικά
της αυθεντικής χριστιανικής οικογένειας.
+
Ιωάννης Σπιτέρης
Aρχιεπίσκοπος Κερκύρας, Ζακύνθου και Kεφαλληνίας
Τοποτηρητής Αποστολικού Βικαριάτου Θεσσαλονίκης
